تصادفات رانندگی و مسائل تبعی آن یکی از مهم ترین چالش ها در کشور ما است که در راستای بهبود آن تحلیل ها و اقدام های مختلفی انجام شده است. یکی از این تحلیل ها، طرح ادعایی با عنوان «وقوع 60 درصد تصادفات برون شهری در 30 کیلومتری شهرها» و به دنبال آن، اقدام هایی هم چون راه اندازی پویش 30-60 با همکاری نهادهای مختلف بوده است. با توجه به هزینه بر بودن چنین اقدام هایی برای جامعه، ضروری است تا بر مبانی درستی استوار شده باشد. اما بررسی پیش فرض ها و نتایج حاصله در بررسی این موضوع، نشان می دهد که ابهاماتی اساسی در آن وجود دارد. این ابهامات هم در پویش مذکور و هم در برخی از پژوهش های مرتبط با آن مشاهده می شود. لذا پژوهش حاضر با هدف تببین این ابهامات و با روش کمی-کیفی به مطالعه این موضوع پرداخته است. در این راستا، از شیوه های تحلیل محتوا وتحلیل فضایی با استفاده از تکنیک تحلیل شبکه در نرم افزار Arc GIS 10. 2استفاده شده است. نتایج حاصل نشان می دهد که حدود 85 درصد از راه های برون شهری کشور در محدوده 30 کیومتری شهرها قرار داشته و این محدوده بسیار وسیع تر از تصور پویش مذکور بوده و در نتیجه، برنامه ریزی ها و اقدامات نامتناسبی را به دنبال خواهد داشت. این امر ناشی از ابهام پویش موردنظر در تعریف و کاربرد مفهوم شهر دارد که در نتیجه باعث تحلیل های ناکارآمد شده است.

مئاندری شدن یکی از مهمترین مسائل مهندسی رودخانه است که فعالیت های بشری را در حاشیه رودخانه ها تحت تاثیر قرار می دهد، لذا مطالعه این مناطق به منظور کسب شناخت دقیق و بررسی معضلات و مخاطرات احتمالی در جهت حفظ و بهره برداری بهینه از منابع طبیعی ضروری است. هدف این تحقیق بررسی کمی خصوصیات و الگوی پیچان های مسیر مورد مطالعه رودخانه قزل اوزن است که از این طریق بتوان ویژگی ها و مشخصات پیچان های منطقه مورد مطالعه رو مشخص کرد، برای رسیدن به این هدف با توجه به ابعاد و وسعت منطقه مورد مطالعه استفاده از تصاویر ماهواره ای و امکان پردازش اطلاعات با بهره گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی لازم و ضروری می نمود. بدین جهت از تصاویر ماهواره ای +ETM مربوط به سال های 2000، و 2004 و IRS برای سال 2007 استفاده شد. نتایج نشان داد که در طول سه دوره مورد بررسی روند تغییرات رودخانه در بازه های مورد مطالعه کاملا متفاوت است. به طوری که میزان تغییرات در بازه اول در طول سه دوره بسیار زیاد بوده و بازه دوم کمترین میزان تغییرات را در سه دوره داشته است. مقادیر زاویه مرکزی و ضریب خمیدگی نشان می دهد که در کل بازه های بررسی شده، تغییرات ضریب خمیدگی و زاویه مرکزی (به جز نسبت اندک در مناطق کوهستانی) در یک دامنه محدود مشاهد می شود که نشان دهنده وجود قوس های تقریبا مشابه در طول مسیر رودخانه است و همچنین بر اساس شاخص زاویه مرکزی الگوی پیچان رودی رودخانه از نوع توسعه یافته می باشد.

زمینه و اهداف: مطابق نتایج مطالعات گذشته، 60 تا 70 درصد تصادفات جاده ای در ایران، در ورودی شهرها اتفاق می افتد. در تمام مطالعات قبلی از یک تعریف سنتی برای تعیین محدوده ورودی شهر استفاده شده است. بر اساس آن چه در این منابع آمده، محدوده ورودی شهر معرف یک بافر 30 کیلومتری از نقطه ورودی شهر است که دارای ویژگی های منحصر به فرد و متمایزی از قطعات پایه راه های برون شهری بوده که همین ویژگی ها عامل افزایش نرخ تصادفات جاده ای در این نواحی است. با این حال، معرفی یک مقدار مشخص به عنوان محدوده ورودی شهر برای همه انواع راه ها و همه شهرها و تحلیل تصادفات این محدوده بدون توجه به مشخصات راه های مختلف در ورودی شهرهای کشور، قابل تأمل است. مطالعه حاضر با هدف ارائه مدل هایی به منظور تعیین مقدار شاخص مرز محدوده مؤثر بر تصادفات جاده ای در پیرامون شهرها انجام شده است.روش: برای این منظور از مدل های رگرسیون خطی و لجستیک استفاده شده است. مدل رگرسیون خطی مرز محدوده مؤثر بر تصادفات جاده ای در پیرامون شهرها را به صورت یک مقدار پیوسته گزارش می کند، اما مدل های لجستیکی شامل مدل های انتخاب چندگانه و ترتیبی، به جای تعیین مرز محدوده اثر به صورت یک مقدار کمی پیوسته، احتمال قرار گرفتن آن در یک بازه مشخص از بخش ابتدایی یا انتهایی راه تعیین می شود.یافته ها: بر اساس نتایج مدل های ساخته شده، عوامل اصلی تأثیرگذار بر مرز محدوده اثر نواحی پیرامونی شامل تعداد دسترسی ها، طول کاربری های مجاور و میانگین حجم تردد راه است. همچنین مقایسه مدل های توسعه یافته نشان داد که هر سه مدل تقریباً دقت یکسانی در تعیین مرز محدوده اثر دارند. با این حال از آن جا که مدل رگرسیون خطی قادر به ارائه خروجی به صورت یک مقدار پیوسته است، کارایی بیشتری در برآورد مقدار مرز محدوده مؤثر بر تصادفات جاده ای در پیرامون شهرها خواهد داشت.نتیجه گیری: شناخت دقیق تر نواحی پیرامون شهرها و تدقیق مرز محدوده اثر آن ها بر تصادفات برون شهری و در ادامه انجام اقدامات ایمن سازی مناسب با توجه به ویژگی ها و مشخصات این نواحی، می تواند به عنوان یک اقدام مؤثر در کاهش تصادفات جاده ای و تلفات و جراحات ناشی از این حوادث مورد توجه قرار گیرد.  

رودخانه ها به دلیل برداشت، انتقال و نهشته گذاری رسوبات، یکی از مهم ترین عوامل تغییردهنده سطح زمین هستند. در طول تاریخ، برخی از رودخانه ها به عنوان خطوط مرزی بین کشورها انتخاب شده اند و اهمیت مضاعفی را کسب کرده اند. مجرای رودخانه ها، به خصوص رودخانه های با بستر آبرفتی، پیوسته در حال تغییر هستند و همین امر مسائل مختلفی را موجب می شود. رودخانه ارس در زمره چنین رودخانه هایی به شمار می رود. در این پژوهش، قسمتی از رودخانه ارس از نظر جابه جایی جانبی مجرا در دو دوره زمانی 1379 ه.ش (2000 م) و 1393 ه.ش (2014 م) بررسی شد. در این راستا، با استفاده از پردازش تصاویر ماهواره ای (تصاویر سنجنده های ETM+ و OLI ماهواره های لندست 7 و 8) مجرای رودخانه برای دو دوره زمانی مورد مطالعه حاصل شد. سپس با توجه به مورفولوژی و روند تغییرات مجرا، کل رودخانه به 21 ترانسکت تقسیم شد. پلان فرم رودخانه در هر ترانسکت با استفاده از دو شاخص ضریب خمیدگی و زاویه مرکزی بررسی شد. با توجه به جابه جایی هایی که در مجرا صورت گرفته است، آهنگ مهاجرت کانال محاسبه شد. همچنین با توجه به تغییرات مساحت ترانسکت ها، مقدار اراضی ازدست رفته یا افزوده شده به هر دو جهت رودخانه محاسبه شد. نتایج نشان می دهد، رودخانه ارس در بازه مورد مطالعه از نوع مئاندری توسعه یافته است. مقادیر ضریب خمیدگی و زاویه مرکزی در سال 2014 نسبت به سال 2000، روند افزایشی را نشان می دهد که گویای فعال بودن مئاندرهای رودخانه است. متوسط آهنگ مهاجرت مجرا، رقم چشمگیری در حدود 8 متر را نشان می دهد و از این نظر رودخانه بسیار پویایی محسوب می شود. جا به جایی مجرا در رودخانه مورد مطالعه به دلیل فرسایش و پیشروی کناره مقعر مئاندرها، ایجاد میان برها و مخصوصا تغییر مسیر بوده است. در قسمت هایی از رودخانه که زاویه مرکزی دارای مقادیر بالایی است، مقدار آهنگ مهاجرت مجرا ارقام چشمگیری را نشان می دهد. بر عکس، در قسمت هایی که رودخانه گرایش به یک الگوی مستقیم دارد، آهنگ جا به جایی کمتر بوده است. در طی دوره 14 ساله، در حدود 253 هکتار از اراضی ایران در نتیجه تغییرات مجرا از دسترس خارج شده و برعکس در حدود 275 هکتار به اراضی در دسترس افزوده شده است و ازاین رو، نزدیک به 23 هکتار به اراضی طرف ایران اضافه شده است.

رشد جمعیتی و تداوم پراکنده رویی در شهرها، سبب گردیده تا تعیین محدوده یا سیاست محدودیت شهری به عنوان راهکاری جهت مهار رشد شهرها و مدیریت آن، مدنظر قرار گیرد. این سیاستها، محتوای یکسانی نداشته و می تواند اثرات مختلف را بر شهر و محیط پیرامونش برجای گذارد. در این مطالعه با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با هدف شناخت اثرات این سیاست ها و قوانین مربوط بر فرم فضایی- کالبدی کلانشهرهای ایران، کلانشهر مشهد به عنوان نمونه، مورد مطالعه قرار گرفته است. نتایج بیانگر آن است که قانون «تعاریف محدوده و حریم شهر، روستا و شهرک و نحوه تعیین آنها» به عنوان مهمترین قانون در زمینه تعیین محدوده های شهری بوده است که با توجه به برخی ضعفهای آن، سبب شده آبادی های پیرامون مناطق کلانشهری به صورت نواحی منفصل شهری درآمده و توسعه شهری را به صورت جسته و گریخته رقم زند. علاوه بر این به دلیل عدم تعیین تکلیف و سیاست گذاری مناسب در فواصل بین این نواحی با کلانشهر و رونق ساخت و ساز در این مناطق، فضای بین شهر و نواحی جدید، بتدریج پر شده و باعث گسترش افقی یا اسپرال شهر خواهد شد. همچنین باتوجه به تفاوت های موجود در بافت های روستایی و وضعیت اقتصادی- اجتماعی حاکم بر ساکنان، نابرابری های زیادی در فضای شهری وجود خواهد داشت که در ساختار فضایی شهر مشهد اثرگذار خواهد بود و باعث آشفتگی و دوگانگی در ساختار فضایی شهر خواهد شد؛ به عبارتی سیاست های محدودیت شهری در ایران تاکنون در جلوگیری از توسعه پراکنده شهر، کارآیی لازم را نداشته و برخی نقاط ضعف آن سبب گردیده که همچنان شاهد توسعه های شهری و شکل گیری حاشیه نشینی در مناطق کلانشهری باشیم.